Ομιλία του προέδρου του συνδέσμου, Νίκου Καρανδρέα.

Η μοναδικότητα του παραδείγματος της Κούβας, όπου μια μικρή χώρα του Τρίτου κόσμου κατορθώνει κάτω από τις πιό αντίξοοες συνθήκες να εξασφαλίσει στο λαό της ένα σύστημα δημόσιας υγείας και δείκτες υγείας που όχι μόνο δεν υστερούν σε σύγκριση με εκείνους των ισχυρότερων καπιταλιστικών χωρών, αλλά και τους ξεπερνούν και δίνουν «μαθήματα», δημιουργεί απορία και σε εχθρούς και σε φίλους. Ακόμα περισσότερο, η διαχρονική διάθεση να μοιραστεί με όσους λαούς έχουν ανάγκη– ανεξάρτητα με το αν οι κυβερνήσεις τους είναι φιλικές ή όχι – τις δυνατότητές της στον τομέα της υγείας είναι αντικείμενο μιας μεγάλης πολιτικής, επιστημονικής, ακόμα και φιλοσοφικής συζήτησης.

Μέσα από τις συζητήσεις αυτές – και εξαιρώντας τις κακόβουλες, εξωπραγματικές και προπαγανδιστικές προσπάθειες δυσφήμισης – προκύπτουν δομικά και κανονιστικά χαρακτηριστικά που συνδέουν άρρικτα την πολιτική και πρακτική της δημόσιας υγείας στην Κούβα με τη διεθνιστική της δράση, αλλά και που τις διαφοροποιούν σχεδόν απόλυτα από τα αγοραία συστήματα υγείας τύπου ΗΠΑ, αλλά ακόμα και από εκείνα που διέπονται από περισσότερο  κοινωνικά κριτήρια.

Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι:

1. Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στον καθορισμό της πολιτικής δημόσιας  υγείας.

2. Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στην εφαρμογή των προγραμμάτων υγείας.

3. Η πρόταξη των κοινωνικών μέτρων που επηρεάζουν την υγεία, της ενημέρωσης και της πρόληψης, από την θεραπεία.

4. Υγειονομικές δομές που ξεκινούν από την βάση, από τον οικογενειακό γιατρό που ζεί μέσα στην κοινότητα και καταλήγουν στην κορυφή της πυραμίδας με τα ειδικά ερευνητικά κέντρα.

5. Η ύπαρξη υγειονομικού σώματος κατάλληλα εκπαιδευμένου.

6. Η ανιδιοτέλεια και κοινωνική ιδεολογία της μεγάλης πλειοψηφίας των γιατρών.

7. Η πολιτική κατανομής του κοινωνικού εισοδήματος.

8. Η διεθνιστική αλληλεγγύη.

Θα μπορούσε κανείς να πεί πως τα χαρακτηριστικά αυτά είναι ακριβώς αντίθετα από αυτά που καθορίζουν την κατάσταση της υγείας στη χώρα μας αλλά και με ποσοτικές και όχι ποιοτικές διαφορές, την κατάσταση σε όλες τις άλλες, πλούσιες και φτωχές χώρες. Είναι αντίθετα γιατί στον καπιταλισμό ο βασικός νόμος είναι το κέρδος. Η απόσπαση υπεραξίας δεν γίνεται μόνο στην παραγωγική διαδικασία, αλλά και έμμεσα με την αρπαγή όλο και μεγαλύτερου μέρους του μισθού για αντιμετώπιση βασικών αναγκών, μεταξύ των οποίων και η υγεία. Η διάγνωση και η θεραπεία αποτελούν πηγές ατομικού κέρδους, αντίθετα από την εξασφάλιση υγιεινών συνθηκών διαβίωσης – σωματικών, ψυχικών, εργασιακών - και την πρόληψη, που είναι ηθικά, επιστημονικά και κοινωνικά σαφώς ανώτερες. Στα πλαίσια του καπιταλιστικού ατομικισμού, όχι μόνο το ιατρικό σώμα, αλλά και οι πολίτες όχι μόνο αδιαφορούν για συλλογικές πρακτικές δημόσιας υγείας, αλλά, ακόμα περισσότερο, μαθαίνουν να απεμπολούν αυτό καθεαυτό το κοινωνικό δικαίωμα στην υγεία.

Σε τέτοιες συνθήκες τα ακραία φαινόμενα της πλήρους απώλειας των οποιονδήποτε παροχών υγείας στα προηγμένα καπιταλιστικά κράτη, οι καταστροφές, πόλεμοι και επιδημίες στις εξαθλιωμένες χώρες του τρίτου κόσμου, είναι φυσικό να αντιμετωπίζονται από τα καπιταλιστικά κέντρα με τρόπους που θα τους προσφέρουν μέγιστα οικονομικά ή γεωπολιτικά ανταλλάγματα με το μικρότερο δυνατό κόστος, ή/και με την πολυδιαφημισμένη φιλανθρωπία.

Σύμφωνα με τον Paul Farmer, καθηγητή στο Harvard, «η φιλανθρωπία, ο ανθρωπισμός και η βοήθεια, αν και έχουν αλτρουϊστικούς στόχους δεν αμφισβητούν και, ακόμα περισσότερο, δεν καταργούν ηγεμονικές διαδικασίες που οδηγούν με συστηματικό τρόπο στη μείωση των υπηρεσιών υγείας στους ενδεείς».

Αντίθετα, όπως παρατηρεί ο Robert Huish, καθηγητής του πανεπιστημίου Dalhousie του Καναδά, « η διεθνιστική αλληλεγγύη της Κούβας χρησιμοποιεί την προσφορά υπηρεσιών υγείας σαν μιά τροποποιητική εμπειρία που, πρώτα, αντιμετωπίζει άμεσες ανθρωπιστικές ανάγκες παρέχοντας τις μέγιστες δυνατές υπηρεσίες υγείας και, κατά δεύτερο, υποσκάπτει υπάρχουσες δομές που συστηματικά περιορίζουν τη διαθεσιμότητα και πρόσβαση σε σταθερή προσφορά υπηρεσιών υγείας. Με τον τρόπο αυτό η αλληλεγγύη δημιουργεί διαδικασίες ανάπτυξης, αμοιβαία επωφελείς, για τον πάροχο και τον αποδέκτη».

Η διεθνιστική αλληλεγγύη –ας μη ξεχνάμε πως η λέξη σχηματίζεται από το αλληλο- (ο ένας ως προς τον άλλο, αμοιβαίο) και το εγγύς (κοντά) - προϋποθέτει την ύπαρξη μιας κοινής ανάγκης, ενός κοινού προβλήματος, στη συγκεκριμένη περίπτωση της υπανάπτυξης που είναι αποτέλεσμα της παγκόσμιας καπιταλιστικής ηγεμονίας. Το ξεπέρασμα της υπανάπτυξης προϋποθέτει πάλι βαθειές αλλαγές στις ανισότιμες σχέσεις ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα και τις εξαρτημένες χώρες, τέτοιες που να επιτρέπουν την ανεμπόδιστη ανάπτυξή τους. Σ’ αυτό το πλαίσιο η διεθνιστική αλληλεγγύη έχει στόχο να βοηθήσει τον αποδέκτη της να προχωρήσει σε ένα μονοπάτι ανεξαρτησίας και προόδου ώστε να μπορέσει να συμβάλλει στην κοινή πάλη ενάντια στην κυριαρχία του παγκοσμιοποιημένου εκμεταλευτικού καπιταλισμού.

Η Κουβανική επανάσταση με τα επιτεύγματά της, την περήφανη αντοχή της απέναντι σε πανίσχυρους αντιπάλους, με το διεθνισμό της, δείχνει πως τίποτα δεν είναι αδύνατο όταν ένας λαός σπάσει τα δεσμά του κεφαλαίου. Η επαναστατική διαδικασία είναι ικανή και αναγκαία για να αλλάξει ο τύπος του ανθρώπου που δημιουργήθηκε σε χιλιετίες εκμετάλλευσης και που αποτυπώνει η ρωμαϊκή ρήση «Homo homini lupus est». Για να τελειώσω όπως άρχισα, με τα λόγια του Τσέ, για να δημιουργηθεί μιά προσωπικότητα που συνθέτει διαλεκτικά τις προσδοκίες της με εκείνες της κοινωνίας ολόκληρης, για να γίνει κανείς επαναστάτης γιατρός, ή απλά επαναστάτης, χρειάζεται η επανάσταση.